انحلال مولكولي و يوني
انحلال مولكولي و يوني
انحلال مواد به دو صورت ممكن است انجام پذيرد :
الف ) انحلال مولكولي : برخي مواد نظير قند ، الكل ، گليسيرين ، پس ازآن كه درآب حل ميشوند يونيزه نميشود (به يون تبديل نميشوند) و فقط مولكولها ازهم جدا ميشوند و يون درمحيط به وجود نميآيد به اين حل شدن انحلال مولكولي گويند.
ب ) انحلال يوني : برخي از مواد نظير پس ازحل شدن درآب يونيزه ميشوند يعني در محلول يون به وجود ميآيد به اين نوع حل شدن انحلال يوني گويند .
نكته ي (1) : تفاوت بارز اين دو نوع محلول دراين است كه محلول يوني رسانايي الكتريكي دارد ( الكتروليت) ولي محلول مولكولي نارسانا است (غير الكتروليت)
نكته (2) : هردو نوع محلول ازنظر الكتريكي خنثي هستند درواقع درمحلولهاي يوني نيز مجموع بارهاي الكتريكي يونهاي مثبت و منفي برابربوده و در نتيجه محلول ازنظرالكتريكي خنثي است.
نحوهي تشخيص الكتروليت ازغيرالكتروليت
با توجه به نحوهي حل شدن مواد درآب ( يا درحلال ديگر ) آنها را به صورت زير تقسيم بندي ميكنند .
براي تشخيص هريك ازموارد فوق بايد به نكات زير توجه نمود :
نكتهي (1) : اغلب مواد آلي ( البته به جزاسيدها يا بازهاي آلي ) غير الكتروليت هستند مانند متانول شكر، گليسرين و…
درضمن محلول تركيبهاي مولكولي نا قطبي درآب يا حلالهاي ديگر محلول غيرالكتروليت محسوب ميشود مانند محلول يد درآب يا محلول يد در كربن تتراكلريد .
نكته ي (2) : اسيدهاي قوي ، بازهاي قوي و اغلب نمكها جزو الكتروليتهاي قوي هستند مانند و …
( كليهي هيدروكسيدهاي گروههاي 1 و2 البته به جز باز قوي محسوب ميشوند) اسيدهاي قوي هم عبارتند از :
نكته (3) : الكتروليتهاي ضعيف شامل اسيدهاي ضعيف و بازهاي ضعيف هستند. مانند محلول و ….
توجه داشته باشيد كه واكنش حل شدن الكتروليتهاي ضعيف درآب را به صورت تعادلي نشان ميدهند زيرا درحالت محلول علاوه برمواد سمت راست (يعني يونها) مواد سمت چپ (يعني مولكولهاي حل شونده) نيز وجود دارند و اتفاقاً غلظت مولكولهاي حل شونده ازغلظت يونها بيشتراست:
درصد تفكيك يوني و دامنه تغييرات آن
درصد تفكيك يوني به كمك رابطهي زير تعريف ميشود :
گاه به جاي تعداد مولها ازغلظت هم ميتوان استفاده كرد البته غلظت مولار
نكته : تعداد كل مولهاي حل شونده برابر غلظت مولار مادهي مورد نظراست . غلظت هريك ازيونهاي حاصل ازتفكيك يك ماده برابر تعداد مولهاي تفكيك شدهي آن .
دامنهي تغييرات درصد تفكيك يوني : با توجه به اين كه تفكيك يوني مواد به صورت درصد بيان ميشود دامنهي تغييرات آن بين صفر تا 100 است بدين ترتيب كه :
1- درالكتروليتهاي قوي درصد تفكيك يوني برابر 100% است يا نزديك آن است مانند :
نمكهايي كه ازاسيد قوي يا بازقوي يا هردو تشكيل شدهاند :
2- در غيرالكتروليت ها درصد تفكيك يوني برابر صفر است مانند اتانول ، متانول ، گليسيرين و ….
3- در الكتروليت هاي ضعيف درصد تفكيك يوني بين صفر تا 100 است كه البته به صفر نيز نزيكتر است مانند :
نمكهايي كه ازاسيد ضعيف يا بازضعيف تشكيل شدهاند :
نكته : شرايط الكتروليت بودن يك محلول با شرط رساناي جريان برق بودن تفاوت دارد شرط الكتروليت بودن يك محلول اين است كه درصد تفكيك يوني آن بزرگ ( يعني نزديك 100% ) باشد اما شرط اين كه يك محلول رساناي قوي جريان برق باشد اين است كه :
اولاً : محلول بايد الكتروليت باشد يعني مادهي حل شدني به تمام يا قسمت عمدهاي از آن به يون تفكيك شده باشد به بيان ديگر درصد تفكيك يوني بزرگ باشد .
ثانياً : انحلال پذيري آن قابل توجه باشد تا غلظت يونها براي عبور جريان برق به ميزان كافي برسد .
عوامل مؤثر بردرصد تفكيك يوني : هرچه تعداد يونهاي موجود در محلول بيشترباشد رسانايي افزايش مييابد
1- دما : با افزايش دما معمولاً درصد تفكيك يوني افزايش مييابد زيرا هرچه دما بالا تر باشد شكسته شدن پيوند و تشكيل يونها آسانتر ميگردد.
2- غلظت : با افزايش غلظت درصد تفكيك يوني كاهش مييابد به عبارت ديگر هرچه محلول الكتروليت رقيقتر باشد مقدار درصد تفكيك يوني بيشتر ميشود.