برندگان نوبل شیمی ۲۰۱۳

جایزه نوبل شیمی ۲۰۱۳ مشترکا به سه شیمیدان اعطا شد.جایزه نوبل شیمی امسال به مارتین کارپلوس، مایکل لویت و آریه وارشل به خاطر توسعه مدل‌های چندمقیاسی سیستمهای شیمیایی کمپلکس اعطا شد.شیمیدانان پیش از این با استفاده از توپها و میله‌های پلاستیکی به ساخت مدلهای مولکولی می‌پرداختند؛ اما امروزه مدلسازی با رایانه انجام می‌شود. در دهه ۱۹۷۰، مارتین کارپلاس، مایکل لویت و آریه وارشل بنیادی برای برنامه‌های قدرتمند ایجاد کردند که برای درک و پیش‌بینی فرآیندهای شیمیایی مورد استفاده هستند. مدلهای رایانه‌ای منعکس کننده واقعیت برای بیشتر پیشرفتهای شیمی امروز بسیار حیاتی هستند.

واکنشهای شیمیایی با سرعت نور رخ می‌دهند. در کسری از یک میلی‌ثانیه، الکترونها از یک هسته اتمی به روی دیگری می‌جهند. شیمی کلاسیک با سختی زیادی برای ادامه راه روبرو بود. تقریبا غیرممکن است بتوان بطور تجربی همه گامهای اجرا شده در یک فرآیند شیمیایی را نقشه‌برداری کرد. اکنون با کمک شیوه‌های جدید که منجر به کسب جایزه نوبل برای این شیمیدانان شده، رایانه‌ها می‌توانند فرآینده‌های شیمیایی مانند تصفیه کاتالیزور از بخارهای سمی یا فوتوسنتز را در گیاهان سبز نمایش دهند.کار کارپلاس، لویس و وارشل از آنجایی بسیار اهمیت داشته که سعی کرده‌اند فیزیک کلاسیک نیوتن را در کنار فیزیک کوانتومی کاملا متفاوت قرار دهند. پیش از این شیمیدانان باید از یکی از این دو شیوه استفاده می‌کردند. قدرت فیزیک کلاسیک این بود که از محاسبات ساده برخوردار بوده و می‌شد برای مدلسازی مولکولهای بسیار بزرگ از آن استفاده کرد اما نقطه ضععف آن عدم توانایی‌اش برای شبیه‌سازی واکنشهای شیمیایی بود. از این رو شیمیدانان از فیزیک کوانتومی بهره می‌بردند. اگرچه چنین محاسباتی نیازمند قدرت محاسباتی بسیار زیاد بوده و از این رو تنها می‌شد از آن برای مولکولهای بسیار کوچک استفاده کرد.

برندگان امسال نوبل از هر دو حوزه استفاده کرده و شیوه‌هایی ابداع کردند که از هر دو فیزیک کلاسیک و کوانتومی استفاده می‌کنند.

سال گذشته این جایزه به رابرت لفکووتیز، استاد موسسه پزشکی هاوارد هیوز و مرکز پزشکی دانشگاه دوک و برایان کوبیلکا از دانشکده پزشکی دانشگاه استنفورد برای پژوهش در خصوص «گیرنده‌های همراه G پروتئین» اعطا شد.

جایزه نوبل شیمی توسط آکادمی سلطنتی علوم سوئد در استکهلم اهدا می‌شود.

نوبل شیمی از منظر اعداد

۱۰۴

در سالهای ۱۹۰۱ تا ۲۰۱۲ تعداد ۱۰۴ جایزه نوبل شیمی به دانشمندان اهدا شده است.

۱۶۳

از سال ۱۹۰۱ تاکنون تعداد ۱۶۳ دانشمند موفق به کسب جایزه نوبل شیمی شده‌اند.

۶۳

در میان جوایز نوبل اهدایی تعداد ۶۳ مورد آن به یک دانشمند اهدا شده‌اند.

۴

از میان ۱۶۲ برنده جایزه نوبل شیمی، این افتخار تاکنون تنها به چهار زن دانشمند اعطا شده است. دو تن از این زنان یعنی ماری کوری و دروتی کروفوت هوجکین توانستند جایزه نوبل شیمی را به طور غیرمشترک بدست بیاورند.

ماری کوری در سال ۱۹۱۱ برای شیمی و همچنین در سال ۱۹۰۳ برای فیزیک موفق به دریافت جایزه نوبل شده بود. سایرین شامل ایرنه جولیون کوری در سال ۱۹۳۵، دروتی کروفوت هوجکین در سال ۱۹۶۴ و آدا یوتات در سال ۲۰۰۹ بودند.

۱

تنها یک دانشمند موسوم به فردریک سانگر توانست دوبار جایزه نوبل شیمی را در سالهای ۱۹۵۸ و ۱۹۸۰ بدست بیاورد.

۳۵

جوانترین برنده جایزه نوبل شیمی فردریک جولیوت ۳۵ ساله بود که در سال ۱۹۳۵ موفق به دریافت این جایزه شد.

۸۵

پیرترین دریافت‌کننده نوبل شیمی جان فن بوده که در سن ۸۵ سالگی در سال ۲۰۰۲ به این افتخار نائل شد.

۵۷

میانگین سنی برندگان نوبل شیمی از زمان آغاز اهدای آن تاکنون ۵۷ سال بوده است.

زندگانی که چندبار جایزه نوبل گرفتند

دانشمندانی که بیش از یکبار موفقبه دریافت جایزه نوبل شده‌اند عبارتند از ماری کوری(نوبل فیزیک ۱۹۰۳، نوبل شیمی ۱۹۱۱)، لینوس پولینگ(نوبل شیمی ۱۹۵۴، نوبل صلح ۱۹۶۲) و فردریک سانجر(نوبل شیمی ۱۹۵۸، نوبل شیمی ۱۹۸۰).

لینوس پولینگ تنها دانشمندی است که موفق به دریافت دو جایزه نوبل غیرمشترک شده است.

برندگان خانوادگی جایزه نوبل

خانواده کوری موفقترین خانوداه‌های جایزه نوبل بوده‌اند. همکاری زن و شوهری ماری و پیر کوری در سال ۱۹۰۳ جایزه نوبل فیزیک را به همراه داشت. خود ماری کوری برای بار دو در سال ۱۹۱۱ موفق به کسب جایزه نوبل شیمی شد. به گزارش ایسنا، دختر بزرگ این زوج یعنی ایرنه جولیوت کوری در سال ۱۹۳۵ به همراه فردریک جولیوت موفق به دریافت جایزه نوبل شیمی شد. ایو کوری، دختر آنها برای یونیسف کار می‌کرد و همسرش هنری لابویسیدر سال ۱۹۶۵ به نمایندگی از یونیسف جایزه نوبل صلح را دریافت کرد.

از دیگر خانواده‌های حاضر در میان برندگان نوبل باید به هانس فون اولر چلپین، برنده جایزه نوبل شیمی در سال ۱۹۲۹ و پسرش اولف فون اولر، برنده جایزه نوبل پزشکی در سال ۱۹۷۰ و همچنین آرتور کورنبرگ، برنده جایزه نوبل پزشکی در سال ۱۹۵۹ و پسرش راجر کورنبرگ، برنده جایزه نوبل شیمی در سال ۲۰۰۶ اشاره کرد.

افرادی که از گرفتن جایزه نوبل منع شدند

دو برنده نوبل شیمی از سوی مقامات مجبور به رد جایزه نوبل شدند. آدولف هیتلر سه برنده جایزه نوبل را از دستیابی به جایزه نوبل منع کرد که دو تن از آنها موسوم به ریچارد کوهن(۱۹۳۸) و آدولف بوتنانت(۱۹۳۹) برنده جایزه نوبل شیمی بودند. سومین شخص موسوم به جرارد دوماک در سال ۱۹۳۹ برنده جایزه نوبل پزشکی شد. اگرچه هر سه پس از پایان جنگ جهانی دوم موفق به کسب مدال و دیپلم افتخار نوبل شدند اما دیگر جایزه نقدی به آنها تعلق نگرفت.

تاریخ تولد برندگان نویل

در میان برندگان جایزه نوبل شیمی، رایج ترین تاریخ های تولد ۲۱ مه و ۲۸ فوریه بوده و میانگین سن آنها ۵۷ سال بوده است.

منبع: جم شیمی به نقل از ایسنا