نکات کنکوری و مهم شیمی روندهای تناوبی جدول عناصر

خلاصه نکات مهم و پایه ای شیمی دبیرستان از روندهای تناوبی عناصر در جدول تناوبی شامل شعاع اتمی،الکترونگاتیوی،انرژی یونش،خاصیت فلزی و نافلزی،بارموثر هسته، در ادامه به صورت دسته بندی شده مطالعه و مرور نمایید.

 نكات پایه ای از روندهای تناوبی عناصر

در هر تناوب ‌‌از چپ به راست:

• خصلت فلزی: کاهش
• خصلت نافلزی : افزایش
• شعاع اتمی: کاهش
• بار مؤثر هسته: افزایش
• الکترونگاتیوی: افزایش
• (روند کلی) انرژی نخستین یونش: افزایش

اولین عنصر فلز قلیایی و آخرین عنصر گاز نجیب است.

 روش‌های تعیین شعاع اتمی:
شعاع کووالانسی: نصف فاصله‌ی میان هسته‌ی دو اتم مشابه در یک مولکول واقعی (rC)
شعاع وان‌دروالسی: نصف فاصله‌ی میان هسته‌ی دو اتم مشابه در بلور یک عنصر (rW)

شعاع وان‌‌دروالسی > شعاع کووالانسی

به دلیل تنوع روش‌های اندازه‌گیری شعاع اتمی جدول‌های مربوط به این مقادیر با یک‌دیگر تفاوت اندکی دارند.

استثناها در روند شعاع اتمی:
در گروه 13: شعاع Al < شعاع Ga
در گروه 14: شعاع Si <شعاع Ge

 شعاع اتمی به دو دلیل در یک گروه از بالا به پایین افزایش می یابد.

•  زیاد شدن تعداد لایه‌های الکترونی
•  افزایش اثر پوششی الکترون‌های درونی

اثر پوششی الکترون‌های درونی:
تعداد الکترون‌های لایه یا لایه‌های موجود در میان لایه‌ی ظرفیت و هسته‌ی اتم افزایش می‌یابد و دافعه‌ی آن‌ها با لایه‌ی ظرفیت باعث افزایش شعاع اتمی می‌شود.

بار مؤثر هسته:
به بار مثبتی که یک الکترون در فاصله‌ی معینی از هسته احساس می‌کند.
بار مؤثر هسته با افزایش عدد اتمی افزایش می‌یابد.

در یک دوره از چپ به راست انرژی نخستین یونش افزایش می‌یابد به جز دو استثناء.

انرژی نخستین یونش گروه 2 و 15 از گروه قبل و بعدشان بیش‌تر است.

الکترونگاتیوی:
میزان تمایل نسبی یک اتم برای کشیدن الکترون‌های یک پیوند به سمت هسته‌ی خود.

 الکترونگانیوی یک مفهوم نسبی است که تنها در هنگام تشکیل پیوند توسط یک اتم تعریف می شود:
تمایل نسبی اتم به جذب الکترون پیوندی
محاسبه الکترونگاتیوی نیز به طور عمده بر دو پایه تعریف می شود:

•  روش مولیکن: که الکترونگاتیوی با متوسط انرژی الکترونخواهی و یونش متناسب است.
•  روش پائولینگ: که بر پایه ی اختلاف انرژی پیوند مولکول های دو اتمی است.

البته محاسباتی کوانتومی برای اندازه گیری الکترونگاتیوی به عنوان یک مفهوم مجرد نیز انجام شده است اما هنوز جای خود را در تکست بوک های کارشناسی پیدا نکرده است.

بیش‌ترین الکترونگاتیوی مربوط به عنصر فلوئور (۴) و کم‌ترین

الکترونگاتیوی مربوط به عنصر سزیم (۰.۷) می‌باشد.

الکترونگاتیوی تمام فلزات از هیدروژن کم‌تر و الکترونگاتیوی تمام نافلزات از هیدروژن بیش‌تر است.

در گروه 13 پس از عنصر بور، خلاف روند کلی الکترونگاتیوی به جای کاهش، دچار افزایش می‌شود.

 بسیار مهم:
ترتیب الکترونگاتیوی در گروه سیزده: Al>Ga>In >Tl>B
خصلت نافلزی با مقدار الکترونگاتیوی رابطه‌ء مستقیم دارد.
در جدول تناوبی اتم He کوچک‌ترین شعاع اتمی و بیش‌ترین انرژی نخستین یونش را دارد.
در جدول تناوبی اتم Cs بزرگ‌ترین شعاع اتمی و کم‌ترین انرژی نخستین یونش را دارد.