روش هاي جدا سازي اجزاي مخلوط

روش هاي جدا سازي اجزاي مخلوط روش گوناگونى براى جدا سازى اجزاى يك مخلوط وجود دارد انتخاب روش مناسب به خواص مواد ، مقدار و نسبت آن ها بستگى دارد .

برخى از روش هاى جدا سازى عبارتند از صاف كردن ، تقطير ، قيف جدا كننده ، تبخير ، كروماتوگرافى و ….

قيف جداكننده : قيف جدا كننده وسيله اى است كه براى جدا كردن دو مايع مخلوط نشدنى مثل آب و روغن از آن استفاده مى كنند .

اساس عمل قيف جدا كننده بر مبناى اختلاف در چگالى ( جرم واحد حجم ) مواد استوار است . بدين ترتيب كه مايع با چگالى بيشتر در زير مايع با چگالى كمتر قرار گرفته و با باز كردن شير قيف مى توان آن را از مايع ديگر جدا كرد .
صاف كردن :

هنگامى كه مخلوط جامد در مايع داريم به گونه اى كه جسم جامد در مايع نامحلول است مى توان جسم جامد را با كاغذ صافى از مايع جدا كرد .

تبخير :

اگر يك محلول جامد در مايع داشته باشيم با تبخير كردن حلال پس از چند دقيقه بلورهاى ريز جسم جامد در ظرف ديده مى شود اگر حلال اضافى تبخير شده و سپس محلول سرد گردد بلورهاى جسم جامد متبلور شده و به وسيله‌ى كاغذ صافى قابل جدا سازى هستند .

سانتريفوژ:

هنگامى كه مخلوط جامد در مايع داريم به گونه اى كه ذرات ريز جامد در مايع معلق است مى توانيم از دستگاه سانتريفوژ براى جدا سازى

استفاده كنيم به گونه اى كه ظرف محتوى نمونه ( لوله آزمايش) در دستگاهى قرار مى گيرد كه اين دستگاه با سرعت زياد مى چرخد اين عمل چرخش باعث مى شود كه ذرات رسوب ته نشين شده و حلال شفاف بالاى رسوب قرار بگيرد با خارج كردن حلال از بالاى لوله‌ى آزمايش مى توان رسوبات ته نشين شده را جدا سازى كرد .

تقطير

انواع تقطير : تقطير ساده و تقطير جزء به جزء

از تقطير ساده هنگامى استفاده مى شود كه اختلاف نقطه‌ى جوش مواد بسيارى زياد باشد . اما از تقطير جزء به جزء هنگامى استفاده مى شود كه اختلاف نقطه‌ى جوش مواد به نسبت تقطير ساده كم باشد . ( در حد سانتى گراد ) .

در عمل تقطير ابتدا مواد ( محلول مايع در مايع ) حرارت داده مى شود مايعى كه دماى جوش كمترى دارد زودتر بخار شده و از ظرف خارج مى گردد اين بخارات سرد شده و دوباره طى عمل ميعان به مايع تبديل مى شود پس از خروج مايع اول فرآيند ميعان مدتى ( در حد چند ثانيه ) متوقف مى شود و سپس مايع دوم تبخير شده و از ظرف خارج مى شود بدين ترتيب دو مايع از هم جدا مى شوند .

كروماتوگرافى

كروماتوگرافى روشى براى جدا سازى است كه امروزه كاربرد وسيعى در صنعت و پژوهش هاى زيست شناختى دارد . اين روش نخستين بار به وسيله‌ى يك گياه پزشك روسى معرفى شد او از اين روش براى جدا سازى مواد رنگى استفاده مى كرد از اين رو نام كروماتوگرافى يا رنگ نگارى را بر آن نهاد اما كروماتوگرافى هرگز به جدا سازى تركيب هاى رنگى محدود نشد . در اين روش اجزاى يك مخلوط به دليل متفاوت بودن سرعت حركت آن ها به هنگام عبور از يك ماده از هم جدا مى شوند . در همه‌ى روش هاى كروماتوگرافى دو فاز وجود دارد يكى از فازها بدون حركت است و فاز ساكن ناميده مى شود و فاز ديگر كه پيوسته جريان دارد را فاز متحرك گفته اند .

كروماتوگرافى كاغذ :

اين روش بر پايه‌ى حركت حلال روى نوارهايى از كاغذ صافى استوار است . با اين روش مى توانيد رنگ هاى تشكيل دهنده جوهر سياه را جدا سازى و شناسايى كنيد . براى انجام كروماتوگرافى كاغذى يك يا چند قطره از محلول آن را نزديك انتهاى قطعه اى از كاغذ صافى مى چكانند ( لكه گذارى ) بعد از خشك شدن قطره ها كاغذ را از قسمت لكه گذارى شده در حلال مناسبى فرو مى برند . بدون اين كه لكه وارد حلال شود حلال هم زمان با حركت خود در طول كاغذ مواد را از لكه حل كرده با خود به بالا مى برد معمولاً هر جزء با سرعت متفاوتى نسبت به بقيه حركت مى كند . جريان حلال تا مدت زمان مناسبى ادامه مى يابد سپس كاغذ را خشك مى كنند مواد جداشده در صورت رنگى بودن بى درنگ مشاهده مى شوند در برخى مواقع مواد جدا شده با يك واكنش شيميايى مناسب به صورت لكه هاى رنگى آشكار مى شود .

علاوه بر جداسازى رنگ ها ، جدا سازى و شناسايى آمينواسيدهاى موجود در آب ميوه ها و جدا سازى و شناسايى قند ها به طور مجزا از طريق كروماتوگرافى كاغذى امكان پذير است . در اين نوع كروماتوگرافى به جاى كاغذ از گچ نيز مى توان استفاده كرد .
كروماتوگرافى ستونى :

براى جدا كردن اجزاى يك مخلوط مى توان از ستون شيشه اى يا پلاستيكى مانند شكل استفاده كرد ستون با ماده‌ى جامدى مانند آلومينيم اكسيد ( فاز ساكن ) پر شده و با حلالى مانند هگزان ( فاز متحرك) پوشيده شده است . مقدار كمى از مخلوط در حلال حل شده از بالا وارد ستون مى شود اجزاى مخلوط در بالاى ستون جذب فاز ساكن مى شوند سپس حلال تازه را پيوسته از بالا و روى ستون مى ريزند حلال با عبور از ميان ستون اجزاى مخلوط را با خود حمل مى كند . سرعت حركت هر جزء به ميزان چسبندگى آن روى فاز ساكن بستگى دارد . به اين ترتيب ماده اى كه چسبندگى كم ترى دارد سريع تر از ستون خارج مى شود اگر اختلاف جذب اجزاى مخلوط روى فاز ساكن به اندازه كافى زياد باشد جداسازى كامل انجام مى گيرد .

اگر فاز ساكن يك ماده با توانايى مبادله‌ى يون باشد كروماتوگرافى مبادله گريون ناميده مى شود اين روش براى جدا سازى يون ها به كار مى رود از رزين هاى مبادله گر يون براى شيرين كردن آب استفاده مى شود .